Jak mózg zarządza naszym życiem?

O mózgu z bliska – skąd to wiem i dlaczego to kocham

Jako psycholog i dziennikarz z wieloletnim doświadczeniem, od lat przyglądam się z zachwytem temu, co dzieje się wewnątrz naszej głowy. Nieustannie zadaję sobie pytanie: dlaczego zachowujemy się tak, a nie inaczej? Które obszary mózgu kierują naszymi decyzjami, emocjami, wspomnieniami? To właśnie neuropsychologia daje mi odpowiedzi – precyzyjne, ale jednocześnie fascynujące, bo dotyczące każdego z nas.

Nie raz w gabinecie, w rozmowie z klientem lub podczas wywiadów, przekonywałem się, że zrozumienie mózgu to zrozumienie człowieka. A kiedy opowiadam o mózgu, robię to z pasją – bo wiem, że za każdą jego częścią kryje się opowieść, także z życia codziennego.

Płat czołowy: menedżer naszego życia

To właśnie ten fragment mózgu najczęściej kojarzymy z „centrum dowodzenia”. Odpowiada za planowanie, podejmowanie decyzji, kontrolę impulsów i ekspresję językową. Przypominam sobie jedną rozmowę z matką nastoletniego chłopca z ADHD. Mówiła: „On wie, że nie wolno, ale zanim pomyśli – już działa.” Neuropsychologia tłumaczy to doskonale – w takich przypadkach aktywność płata czołowego bywa osłabiona, co wpływa na trudności z kontrolą zachowań.

Z kolei badania (Wugalter i in., 2025) pokazują, że u kobiet w średnim wieku aktywność tej struktury koreluje z pamięcią werbalną – czyli tym, jak zapamiętujemy i przywołujemy słowa. Fascynujące, prawda?

Płat ciemieniowy: dotyk, przestrzeń i ruch

Kiedy prowadziłem sesje z osobą po udarze słyszę: „Czuję, ale nie wiem, gdzie dokładnie.” Albo: „Patrzę na rękę, ale nie mogę jej dobrze ustawić.” Płat ciemieniowy integruje bodźce dotykowe, odpowiada za orientację przestrzenną i koordynację ruchu.

Badanie Yan i in. (2025) wykazało, że osoby z chorobami autoimmunologicznymi oczodołów mają osłabione połączenia w tym obszarze, co skutkuje problemami z widzeniem przestrzennym. To nie jest tylko teoria – to realne trudności, z którymi pracuję na co dzień.

Płat skroniowy: nasza pamięć i język

Pewnego razu rozmawiałem z panem, który po wypadku nie rozpoznawał głosu swojej żony. Brzmiał znajomo, ale nie potrafił przypisać go do osoby. To właśnie płat skroniowy odpowiada za rozpoznawanie dźwięków, przetwarzanie mowy i zapamiętywanie.

W jego obrębie znajduje się hipokamp – struktura, która, jak dowodzi Wang i in. (2025), silnie wpływa na wydajność pamięci werbalnej. Uszkodzenie płata skroniowego może prowadzić do afazji, problemów z rozumieniem mowy czy utraty wspomnień.

Płat potyliczny: świat w obrazach

Płat potyliczny to nasz projektor wizualny. Gdy pewna starsza pani zaczęła mylić kolory i kształty, początkowo podejrzewano problemy ze wzrokiem. Badania wykazały jednak mikroudar w zakręcie językowym płata potylicznego – potwierdzając wyniki Kumrala i in. (2025). Mózg nie tylko „widzi”, ale też interpretuje.

Uszkodzenia tego obszaru mogą prowadzić do trudności z rozpoznawaniem twarzy, przedmiotów czy kierunku ruchu. To nie jest kwestia okularów – to neurobiologia.

Ciało migdałowate: emocje pod kontrolą

Pewien były żołnierz, opisywał mi, że na dźwięk szturchnięcia krzesła momentalnie czuł lęk, jakby znowu był w strefie wojny. To właśnie ciało migdałowate odpowiada za reakcje emocjonalne i lękowe.

Gdy jego aktywność jest zaburzona – np. przez guz lub stres chroniczny – mogą pojawić się zaburzenia emocji. Olejnik i in. (2025) udowodnili, że zmiany w wyspie mózgowej wpływają na zdolność rozpoznawania emocji, co obserwuję u osób z PTSD.

Hipokamp: archiwista naszych wspomnień

Na zajęciach z seniorami często słyszę: „Pamiętam, co było 40 lat temu, ale nie wiem, co jadłem dziś rano.” To typowy objaw uszkodzenia hipokampa – struktury odpowiadającej za konsolidację pamięci długotrwałej.

Wugalter i in. (2025) pokazują, że aktywność hipokampa rośnie podczas zadań pamięciowych – i że można ją wspierać ćwiczeniami. Dla mnie to nie tylko badanie – to nadzieja dla tysięcy osób.

Wzgórze: operator danych

Wzgórze to przekaźnik sensoryczny mózgu. Integruje informacje, reguluje sen i czuwanie. Po lekkim urazie głowy, pacjentka opisywała, że „wszystko jest zbyt głośne i zbyt jasne”. Shi i in. (2025) wskazują, że zmiany w ekspresji genu BDNF po urazach wpływają na grubość kory i funkcjonowanie wzgórza. To ważny wniosek w kontekście neurorehabilitacji.

Móżdżek: dyrygent ruchu i… myślenia?

Zawsze mnie fascynowało, jak osoby starsze odzyskują koordynację dzięki terapii zapachowej. Badania pokazują, że bodźce zapachowe mogą aktywować struktury mózgowe związane z pamięcią, emocjami i uwagą, zwłaszcza u osób starszych oraz pacjentów po urazach neurologicznych. Zapachy takie jak lawenda, mięta czy rozmaryn wykazują działanie wspierające koncentrację, redukują napięcie i mogą poprawiać jakość snu. Co więcej, niektóre protokoły terapeutyczne łączą stymulację zapachową z ćwiczeniami poznawczymi, co wzmacnia efekty terapii. To podejście nie zastępuje leczenia, ale stanowi cenne uzupełnienie procesów rehabilitacyjnych i psychoedukacyjnych, szczególnie w pracy z mózgiem starzejącym się lub osłabionym. Brzmi nieprawdopodobnie? Mei i in. (2025) pokazali, że bodźce sensoryczne wpływają na móżdżek, wspierając funkcje poznawcze. Móżdżek, choć kojarzony głównie z ruchem, ma wpływ na uwagę, precyzję i równowagę umysłu.

Mózg nie kłamie – ale trzeba go umieć słuchać

Neuropsychologia daje nam coraz lepsze narzędzia – zarówno do diagnozy, jak i do wspierania terapii po udarach, urazach czy w chorobach neurodegeneracyjnych. Każda część mózgu ma swoją funkcję, historię i znaczenie. A kiedy uczymy się, jak działa – lepiej rozumiemy siebie, innych i świat.

Dla mnie to nie tylko wiedza. To codzienna praktyka i niekończąca się opowieść.

Jeśli ten temat Cię poruszył i chcesz dowiedzieć się więcej – zapraszam Cię na indywidualne sesje psychologiczne oraz szkolenia psychoedukacyjne, które prowadzę z pasją i oparciem na aktualnej wiedzy neuropsychologicznej. Pracuję zarówno z osobami poszukującymi lepszego zrozumienia siebie, jak i z profesjonalistami chcącymi poszerzyć swoje kompetencje.

Spotkajmy się – w gabinecie, online lub na sali szkoleniowej. Twój mózg zasługuje na zrozumienie.